EBk trantsizio ekologikoa erabiltzen du bere betiko politikak zuritzeko

Ainhara Plazaola, ELA Ingurumena. Artikulua Galde aldizkarian argitaratua izan da. 

Europar Batasunak honela definitzen du Europako Itun Berdea: "Hazkunde estrategia berria, kontsumitzen duena baino gehiago ematen duen hazkundea. Gure bizitzeko eta lan egiteko modua, eta ekoizteko eta kontsumitzeko modua nola eraldatu erakusten duena, modu osasuntsuagoan bizi gaitezen eta gure enpresak berritzaileak izan daitezen". Dakiguna jakinda, eta larrialdi klimatikoa aitortu ondoren, EBk hazkundeaz hitz egiten jarraitzea onartezina da. Agerikoa da etengabeko hazkundeari ezin zaiola eutsi baliabide naturalen ikuspegitik, ezta ikuspegi sozialetik ere. Baina zer espero dezakegu trantsizio ekologikoa bere politikak zuritzeko erabiltzen urteak daramatzan erakunde batengandik, ez baitute gizarte jasangarriago eta justuago baterako trantsizioa benetako helburu gisa hain zuzen ere.

Europako Batzordearen arabera, Europako Green New Deal delakoan hartutako neurriek EBk eta herritarrek klima aldaketaren ondorio negatiboengatik duten kezkari erantzuten diete, eta haien helburu nagusia da "Europak ekonomia garbia izatea, zero emisiorekin, gure ingurumenaren osasuna berrezartzea, habitat naturala babestea, pertsonen eta enpresen bizi kalitatea eta ongizatea hobetzea, aukera ekonomiko berriak sortzea eta planeta osoan ekintza klimatikoan lidergoa hartzea". Ekonomia garbi eta zirkular batera igaroz, baliabideen erabilera eraginkorra bultzatuko duela adierazi dute, biodibertsitatea berrezartzeko eta kutsadura murrizteko. Eta 2050ean klimatikoki neutroa izateko helburua lortzeko, EBk adierazten du ekonomiaren sektore guztietan jardungo duela: ingurumena errespetatzen duten teknologietan inbertituz, industriari berrikuntzak egin ditzan lagunduz, garraio publiko eta pribatuko sistema garbiagoak, merkeagoak eta osasungarriagoak hedatuz, energiaren sektorea deskarbonizatuz, eraikinak ingurumenaren ikuspegitik efizienteagoak izatea bermatuz, eta nazioarteko bazkideekin lankidetzan arituz. Erakunde publiko batek klima aldaketaren aurkako politikak aurkezten dituen bakoitzean entzuten ditugun hitzak dira, baina azkenean ekonomiaren, gizartearen eta ingurumenaren ikuspegitik jasanezinak diren proiektuak defendatzen dituzte. Neurri zehatzak aztertuta, trantsizio ekologikorako benetan garrantzitsuak diren 7 zutabe ditu ardatz: energia garbia, industria jasangarria, eraikuntza eraginkorra, mugikortasun jasangarria, biodibertsitatea, elikadura eta kutsadura. Baina proposatutako neurriak ez dira nahikoak, eta ez dute aukerarik ematen planaren helburuak betetzeko ere, are gutxiago larrialdi ekologikoari buelta eman eta trantsizio ekologiko jasangarria eta sozialki bidezkoa gauzatzeko.

Ederki azaldu zuen hori Luis Gonzalez Reyesek Green New Deal ekonomia globala salbatzeko EBren B plana ote zen galdetu ziotenean: "Ez, funtsean hazkunde tasei eusten saiatzen delako. Trantsizio honen oinarri gisa hartzen ditu batetik berriztagarrietarako trantsizio oso emankorra, birziklatzea, berrerabiltzea eta ekoizpen prozesuaren eraginkortasuna hobetzea, eta bestetik auto elektrikoa protagonista nagusi izatea. Eta esaten digu hau lortzen badugu hazkundeari eusteko eta enplegu gehiago sortzeko aukera emango digula. Nire ustez, oso proposamen teorikoa da, eta ez da datuekin sostengatzen (...). Egia esan, eguzkiari topa egitea iruditzen zait, aurrean dugun errealitateari erantzutea baino gehiago. "

Izan ere, trantsizio ekologikorako jauzi faltsua mito batean oinarrituta dago, eta haren arabera, ekonomiak hazten jarrai dezake energia kontsumoa eta ingurumen inpaktuak murrizten dituen bitartean. Baina ez dago baliabide materialik Green New Deal europarrak planteatzen duen trantsizio ekologikoa egiteko, eta ezinezkoa da hazkunde “berdea” materiaren eta energiaren kontsumotik eta hondakinen sorreratik bereiztea. Zirkuitu laburreko harreman ekonomikoak ezartzean oinarritutako deskarbonizazio prozesuan, eta biztanleriaren gehiengoaren beharrak asetzea bermatuko duen plangintza ekonomiko sendoetan oinarritzen ez den programa, propaganda baino ez da. Trantsizio ekologiko hori, zientzia eta teknologia existitzen diren edo etorriko diren edozein arazo konpontzeko gai izango direla dioen ideiaren eskutik doa. Hau da, ez da aurrerapen orokor bat egotea espero, mundu mailan eta behar den unean soluzioak aurkitzen joatea baino, eta hori ezinezkoa da. Azken batean, ezinbestekoa da ekoizpen eta kontsumo eredua aldatzea, sistemaren eraldaketa sozial eta ekologikoari helduko diona, hurbileko ekonomiari eta ekonomiaren birkokapenari lehentasuna emango diona.

Itun Berdearen finantzaketari dagokionez, 2019an beharrezko inbertsioak eta finantzaketa tresnak deskribatu ziren. Laguntza finantzieroa eta teknikoa emango lituzke ekonomia berderanzko trantsizioak gehien kaltetutako pertsona, enpresa eta eskualdeei laguntzeko. Bidezko Trantsiziorako Mekanismoaren bidez egingo luke, zeinak eskualde kaltetuenetan 2021-2027 aldian 100.000 milioi euro gutxienez mobilizatzen lagunduko zuen. Gaur egun badakigu 2030erako ezarritako klima helburuak betetzeko urteko 260.000 milioi euroko inbertsio gehigarria beharko dela, eta beraz, sektore pribatuaren eta publikoaren lankidetzaz gain, EBren aurrekontuaren % 25a gutxienez, klima aldaketaren aurkako ekintzetara bideratu beharko litzatekeela. Baina 2020ak pandemia ekarri zigun, eta dena aldatu zen. Egoera honek sortutako krisiak irauli egin du europar politika, baita ingurumenari lotutako politikak ere. Green New Dealen helburuak Next Generation EU planaren helburu bihurtu dira. Adibide argi bat, ikusi besterik ez dago zer proiektu mota finantzatu nahi diren. Dagoeneko aski ezagunak dira Eusko Jaurlaritzak eta Nafarroako Gobernuak Europako funts horiekin bultzatu nahi dituzten proiektuak: AHTa, Nafarroako Ubidea handitzea, berriztagarria izango ez den hidrogenoaren korridorea, erraustegiak... Eta horien atzean multinazionalak daude: Petronor, Iberdrola, Sener, CAF, Irizar, MCC... horiek izango dira funts horien onuradun nagusiak.

Argi dago klima aldaketaren aurka borrokatzeko, larrialdi ekologiko egoerari irtenbidea emateko edo zerbitzu publikoak indartuz gizarte eta osasun krisiari aurre egiteko helburuaren guztiz kontrako proiektuak direla. Baina, gainera, kontatzen ez dizkiguten kontraprestazioak dituzte. EBk lehengo politika berberak egingo ditu, austeritatea eta erreformak, ezer ez da aldatzen. Europako funtsekin batera murrizketak egingo dira, enpresa trasnazionalek bultzatutako egungo eredu neoliberala sendotu eta iraunarazteko. Horrez gain, EBk azken urteotan eskatzen duen lan erreforma eta pentsioen erreforma ere ekarriko dituzte. 2008ko krisian langile klasea gehiago pobretzeko eta kapitala aberasteko erabilitako errezetak dira horiek guztiak. Europako funtsen orientazioa onartezina da, lan eta gizarte eskubideak murriztera baldintzatutako edozein funts baztertu beharko litzateke.

Zoritxarrez, trantsizio ekologikoa aitzakia gisa erabili da ezertarako balio ez duten edo onartezinak diren politikak justifikatzeko, hala nola Green New Deal edo Next Generation EU planaren funtsak, krisi mota guztien aurkako irtenbide gisa saldu nahi dizkigutenak. Eta pairatzen dugun krisi ekonomiko, sozial eta ingurumenekoan sakontzeko baino balio ez dutenak. Sistemaren erabateko aldaketa bat behar dugu, edonola ere gertatuko den aldaketa bat, kapitalismoak planetaren mugara eraman gaituelako. Kontua da nolakoa izango den aldaketa eta noren mesederako izango den: langile klasearentzat edo aberastasuna pilatzen jarraitzea helburu duen kapitalarentzat. ELAn argi daukagu, ekonomiaren trantsizio ekologiko, sozial, demokratiko eta feminista baten alde borrokan jarraitzen dugu.