Enpresa eta demokrazia
Unai Oñederra (Emeki Kumana) Manu Robles-Arangiz Institutua
Garai interesgarriak hauek! Trantsizio aroaz hitz egiten da, izan politikoa, izan ekologikoa, aldaketa haizeak dabiltza nonahi, eta non amaituko dugun ezin inork esan.
Batzuk diote bizitzea egokitzen zaion garai hori iruditzen zaiola erabakigarri gizakiari, baina ez dakit hala den. Nola bizi zituen jendeak 36ko uztailaren aurreko egunak? Nabari al zuten zerbait? Zer sentitzen zuten 31ko apirila hasiera hartan Alfontso XIII-ren pean bizi zirenek? Eta 1789 bezperatako frantziarrek?
Hain justu, pribilegio askorekin amaitu eta demokrazian urrats erraldoia egin ostean sortu ziren sindikatuak. Iraultza frantziarrarekin ez zuten aski? Ez! Iraultzak ez zuen pribilegio guztiekin amaitu, arlo bat demokratizatu gabe gelditu zen: ekonomia. Behar hutsagatik edozein lan-baldintza onartzera derrigortuak zeuden langileak esplotatzen zituzten pribilegiodun batzuk. Demokraziarik ez zegoen enpresetan, boterea zuenak agintzen zuen, eta soldata behar zuenak men. Horretarako sortu zen sindikatua: iraultzak demokratizatu ez zuen enpresa demokratizatzeko.
Esan daiteke hegemonikoa bihurtu dela enpresen demokratizazioaren beharra/onura. Gertatzen dena da, hori esanda, kontrako zentzuan doazen neurriak hartzeaz gain, berehala esaten dutela sindikatuak XIX. mendeko kontua direla, jada ez dutela balio, honez gero klase borrokak zentzua galdu duela
Mendea baino gehiago pasa da ordutik, eta gero eta ohikoagoa da enpresen demokratizazioaz hitz egitea: langileen parte hartzeaz enpresen erabakietan, enpresen mozkinetan, kapitalean. Kooperatibak ere hor daude. Detaile bat egiten zait aipagarria, ordea, diskurtso hau bi mundu desberdinetatik entzuten baitut: alde batetik langile mugimenduan, elkartasunean, ekonomia demokratikoan sinesten dutenen mundutik, eta bestetik langile mugimenduaren kontra borrokatu dutenen aldetik. Lehenengoak badakit aliatuak direla eta antzeko helburuak ditugula. Bigarrenek sortzen didate kezka.
Hasteko, esan behar da aurrerapen handia dela halako jendeak bere burua diskurtso hori hartzera behartua sentitzea. Esan daiteke hegemonikoa bihurtu dela enpresen demokratizazioaren beharra/onura. Gertatzen dena da, hori esanda, kontrako zentzuan doazen neurriak hartzeaz gain, berehala esaten dutela sindikatuak XIX. mendeko kontua direla, jada ez dutela balio, honez gero klase borrokak zentzua galdu duela.
Aizue, baina, dugun langabeziarekin, ez al dago jendea derrigortua edozein lan-baldintza onartzera? Ezagutzen ditugun enpresa gehienetan ez al du pribilegiodunen batek agintzen, eta langileek behar hutsagatik ez al daude men egitera behartuta? Ez al dago esplotaziorik? Errealitate gordin hori nolabait orekatzeko, enpresa demokratizatzeko, ez al da behar langileak antolatu eta borrokatzea? Beste kontu bat da prekarioenengana iristen asmatzea, pairatzen duten sakabanaketa, mehatxu eta beldur giroa gainditu ahal izatea. Hori beste kontua bat da.
Agian zenbaitzuen diskurtso ustez demokratizatzailearen atzean beste interes batzuk ezkutatzen dira; ardi larruz mozorrotutako otsoak. Kontua da esplotazioa dagoen bitartean beharrezkoa dela sindikatua. Eta inoiz enpresetan demokrazia osoa irabazten badugu, soldatapekorik gabe, esplotaziorik gabe, orduan ere sindikatuak izan dezake zentzua, demokrazia irabazteko antolatu diren langileentzat, elkartasuna kudeatzeko instrumentu baliagarri izaten jarrai baitezake. Kasu horretan, hori bai, patronala litzateke zaharkitua gelditu eta zentzu guztia galduko lukeena.