"Greba-prozesuak elkartasun kolektiboan oinarritutako harreman pertsonal eta politikoak sortzen ditu"

Lan-greba dimentsio anitzeko fenomenoa da, eta ikuspegi estrukturalistatik eta ekonomistetatik jorratu izan da. Lan honen helburua lan-gatazkara eta grebara, gatazka horren adierazle nagusia, dimentsio subjektibotik hurbiltzea da. Lan mundua gizarte-psikologiaren ikuspegi kritikoan kokatu nahi dugu,  alde batetik, erakundee-psikologia, orain arte, subjektibotasun kapitalista sortzeko erabili den artefaktu ideologikoa izan dela salatzeko. Eta bestetik, praxi psikosoziala langile-subjektibotasun intsumisoak, emantzipatuak eta kontrahegemonikoak osatzera bideratzeko.

Grebaren dimentsio subjektiboa ulertzeko helburura hurbiltzeko, 15 topaketa egin genituen beste horrenbeste greba desberdinetan zeuden langileekin, ELA sindikatuko ordezkari eta afiliatuekin. Ekintza kolektiboaren dimentsio psikosozialak ulertu nahi genituen, grebalarien esperientzian eta kontakizunean oinarrituta. Haien testigantzetan oinarrituta ezagutza desberdinak sistematizatzen ditugu: greben arrazoiak, antolaketa-prozesua eta ekintzak, sindikatuen laguntza, langileen lidergoa, harreman esanguratsuen eraikuntza eta esparru sinboliko partekatu baten lanketa, besteak beste, bestearen eraikuntza, orientazio emozional kolektiboa, nortasun grebalari baten eraikuntza eta arrisku psikosozialak.

Grebalari guztiek adierazi dutenez, ase gabeko beharrizan batzuen, hautemandako lan-bidegabekerien eta erantzun gabeko eskaera zehatzen helmuga da greba. Horiek gai ekonomikoekin dute zerikusia, baina, batez ere, langileen lana eta bizitza duintzen duten lan-baldintzak zehaztearekin, bai eta erabiltzaileen lan-baldintzak zehaztearekin ere, zainketa-lanen kasuan.

Antolaketari dagokionez, grebaren gune nagusia langileen batzarra da. Espazio horretan helburuak lantzen dira, informazioa eta ezagutza partekatzen dira, kolektiboki askatzen da esparru sinboliko partekatu bat sortzeko, proposamenak sortzen dira, erabakiak hartzen dira eta rolak eta zereginak banatzen dira. Batzarrean ekintzen errepertorioa erabakitzen da, eta hori mobilizazioaren, gizarte-kontzientziazioaren, eragin politikoaren, judizializazioaren eta une ludikoen sorreraren bidez adierazten da. Horietan greba-esperientzia zehatza gertatzen da, sindikatuarekiko harremanak sortzen dira eta grebalarien artean, ikaskuntzak gertatzen dira, lidergoak sortzen dira.

Ildo horri jarraiki, sindikatuaren zeregina da laguntza integrala emate: ELAren erresistentzia-kutxa oinarrizkoa da laguntza ekonomiko gisa, laguntza teknikoa, aholkularitza juridikoa eta ekonomikoa, greba-estrategia, eta laguntza pertsonala sindikatuaren esperientzian eta liberatuen intuizio eta adimen sozialean oinarrituta. Grebalarien eta sindikatuko arduradunen arteko harremanetik abiatuta, konfrontaziorako orientazioan, independentzia politikoan, antolatzeko gaitasunean eta langileei eskainitako ekintza-askatasunean oinarritutako konfiantza-logikak sortzen dira. Horien artean, langile-, oinarri- eta talde-lidergoak sortzen dira, informazioa kudeatzeko zereginetan oinarritzen den lidergoa, grebalarien taldearen aktibazioa, negoziazioetako bozeramailetza eta laguntza pertsonala.

Greba-esperientziak grebalarien arteko harreman eta lotura esanguratsuak garatzea eragiten du. Elkarrekiko ezagutzan sakontzen dute, elkartasunean, laguntasunean eta aurre egite kolektiboan oinarritutako elkarrekiko laguntza sortzen eta mantentzen dute. Aldaketa horrek elkarrekiko estimu-, konplizitate-, intimitate- eta konfiantza-harremanak eragiten ditu, eta, talde baten eraikuntzaren esparruan, batasunean finkatutako talde-nortasunaren formak sortzen ditu. Greba-prozesuak harreman aldaketa bat dakar: lan-harreman hutsak zirenak elkartasun kolektiboan eta ekintza sindikalean oinarritutako harreman pertsonal eta politikoak bihurtzen dira.

Harreman horiek eraikitzearen bidez, komunikazio-esparru bat sortzen da, non sinbolikoa dena sortzen den, hau da, errealitatearen ikuspegi partekatua, eta norberaren balio eta sinesmen batzuk sortzen dira kolektibo ahaldundu gisa eta, grebaren polarizazio-dinamikan, bestearena etsai gisa. Beste hori lau eragilek osatzen dute: enpresak, talde grebalaria higatzeko, zatitzeko, beldurtzeko eta erruduntzeko saiakerekin lotua; grebalariak ez diren sindikatuek, geldikeriaren eta boikotaren artean mugitzen direnak; eskirolek, enpresarekin identifikatzearen ondorioz enpresaren laguntzaile gisa aipatzen direnak; eta administrazio publikoak, Estatua beti ugazaben interesen alde dagoela ulertuta.

Maila afektiboan, greba emozio kolektiboen gora-behera handi bat da, intentsitate handikoa. Greban dagoen taldea emozio negatiboetatik (amorrua, etsipena, frustrazioa, beldurra edo errua) emozio positiboetara igarotzen da, hala nola alaitasunera, ilusiora, itxaropenera eta harrotasunera. Egoera afektibo positibo eta negatiboen arteko etengabeko igarotze emozional horrek higadura emozionala eta ondoez psikologikoa sortzen laguntzen du. Baina grebalarien artean harreman esanguratsuak sortzen diren dinamikaren zati bat ere bada, eta, horrekin batera, nortasun grebalari bat eraikitzen da.

Talde-identitate hori gatazkan sortzen da, eta gatazkan garatzen da; erakundearen subjektibotasuna haustearen ondorioz sortzen da, eta, beraz, enpresarekiko des-identifikazio eta desideologizazioaren ondorioz. Gainera, nortasun politizatua eta mobilizatua da, izaera politikoko esparru sinboliko partekatu bat eraiki delako, "gu – haiek" polarizazioa sortu delako eta ekintza kolektiboko dinamikak eraginda. Identitate hori esparru sinboliko partekatuan oinarritzen da, parte-hartze aktiboan, eta taldeko kide izateko eta taldearekiko lotura sentipen sendoa sortzean.

Izaera psikosoziala duten eta nortasun grebalaria sortzera eramaten duten gai horiez gain, greba talde arteko prozesu gatazkatsua da, pertsonen funtzionamendu normala aldatzen duena, eta, beraz, traumatikoa izan daitekeen prozesu batean bihur daiteke. Izan ere, testigantzek adierazten dute estresarekin, antsietatearekin edo ondoez psikologiko orokorrarekin lotutako sintomak daudela, hala nola pentsamenduaren monopolizazioa eta pentsamendu intrusiboak egotea, kezka kontrolik gabea, suminkortasuna, oldarkortasuna eta kontrolaren galera, eta insomnioa eta amesgaizto errepikariak.

Eragin psikosozial horrek eragin negatiboa du informazioaren erabilera desegokiaren, kolektibizatu gabeko erabakiak hartzearen, desberdintasunak kudeatzeko, arazoak konpontzeko eta ondoez kolektiboa kudeatzeko tresnarik ezaren ondorioz. Baita jarduera esanguratsurik ez egoteagatik edo taldeen arteko mugak pasatzearen ondorioz. Horrekin batera, enpresan berriro sartzeak eragin handia izan du, grebaren polarizazio-dinamikak iraun dezakeelako, lan-harremanak okerragotu direlako, eta bakartu eta baztertu egin daitezkeelako. Eragin hori arintzeko, langileek adierazi dute funtsezkoa dela familiaren, ingurune hurbilaren eta sindikatuaren beraren babesa. Gainera, beren esanetan, garrantzitsua da elkarrekin egoteko aukera emango dien jarduera-erritmo konstante bat mantentzea, elkartasun-mekanismo gisa elkar ukitzea eta elkarri laguntzea ahalbidetuko duen dinamika jasangarri bat, eta, horrez gain, zereginak modu eraginkorrean antolatzeko moduetan doitzea eta elkarren osagarri izatea.

Topaketa horiei esker, bide bat ireki ahal izan dugu psikologiak esparru sindikalean, bereziki psikologia sozial eta politiko kritikoan, izan behar duen zeregina zein den pentsatzen hasteko. Eztabaida hori irekia izan behar da kontrabotereko indar sindikal guztientzat eta emantzipazio-horizonteak dituen langile-klase plurala osatzen duten mugimendu guztientzat.

Irakurri ikerketa honi buruzko artikulu osoa: Grebarako hurbilketa psikosoziala