GKN ohiaren borroka Florentzian: mugimendu soziala eta birmoldaketa ekologikorako proiektua behetik

Lukas Ferrari ikertzaile eta aktibistak Dario Salvettiri egindako elkarrizketa Contretemps aldizkarian

Ezagutzen ez duten irakurleentzat, konta al dezakezu mobilizazioaren historia, pandemiaren garaian enplegua lortzeko borrokatik fabrika okupatzeraino eta langileek fabrika berreskuratu eta kooperatiba bihurtzeko proiekturaino?

Florentziako GKN ohiaren borroka hiru fasetan garatu zen. 2021eko uztailaren 9an, posta elektronikoz kaleratu gintuzten. Lehen automobilgintzako enpresa bat ginen, autoentzako ardatz erdiak ekoizten genituen, batez ere Italiako Fiat lantegietarako. 2018an, GKN finantza-funts batek erosi zuen. Bagenekien finantza-funtsarentzat kaleratzeak hipotesi desberdinen artean zeudela: izan ere, hiru urte generamatzan enplegu-bermearen alde borrokan.

2021eko uztailaren 9an, arazorik ez zegoela ziurtatu ondoren, etxera bidali gintuzten, baimenarekin. Gero mezu elektroniko bat bidali ziguten, etxean geundela, denok kaleratuta geundela eta fabrika itxi egiten zela jakinaraziz. Borrokaren lehen fasea kaleratze horren aurkakoa izan zen. Fase honek hiru hilabete iraun zuen, oso aro gatazkastua, nahiz eta lurralde osoko elkartasuna izan genuen. Kaleratu gintuzten egunetik fabrikara sartu ginen, batzar iraunkorrean; eta ordutik, hau da, duela 22 hilabetetik, batzar iraunkorrean gaude.

Insorgiamo (Altxatzen gara) goiburupean, Florentziako Erresistentzia partisanoaren lelo historikoa, milaka pertsona mobilizatuz kaleratzeak saihestu ondoren beste aldi bat hasi zen, FIOMek (Italiako metaleko sindikatua) Florentziako auzitegian hasitako auzi bati esker kaleratzeak erretiratzea lortu baitzen.

Hala ere, multinazionalak jarraitu zuen inolako lan kargarik eman gabe. Lantegian jarraitzen genuen makinekin, ekipoekin, baina lan agindurik gabe, eta konturatu ginen edozein unetan kaleratu gintzaketela berriro. Borrokaren bigarren fasea, beraz, gure plana garatzea izan zen, lan kargarik gabeko denbora pasak lekarkeen fabrikaren desagerpenaren aurka borrokatzeko eta berau berreskuratzeko.

Horrela, 2021eko abenduan, abesten gaituzten unibertsitateko ikertzaileek egindako Mugikortasun Jasangarriaren Plan Publikoa aurkeztu eta fabrika berreskuratzeko plan bat garatu genuen, esku-hartze publikoarekin eta nazionalizazioarekin. Une horretan bertan, kasualitatez bezala, Francesco Borgomeo GKNko aholkulari ohiak, ziurrenik Italiako klase politikoaren zati batek bultzatuta, lantegiaren ardura hartu, eta kaleratzeen politika amaitu zela adierazi zuen.

Honek garaipena dirudi, baina, egia esan, jabe berri honek ez zuen lan-kargarik; ez zuen ez kapitalik, ez eskaera komertzialik, eta inbertitzaileak bilatzeko itxurak egingo zituen. Italian berria ez den negozioak ixteko estrategia bat da: multinazional txarrari ihes egiten utzi, enpresaburu italiarra etorri, lan kargark ez ekarri eta langileak botata utzi. Eta hori gertatu zen, bilera batzuen ondoren ez zen inbertitzailerik agertu, eta, 2022ko abuztutik aurrera, argi geratu zen Borgomeok, ziur aski, gu han geldirik mantentzea beste helbururik ez zuela, gu ahitzeko asmoz, nekearen bidez gu garaitzeko, batzar iraunkorrari denboran eustea oso zaila baita.

Denbora hau beste borroka batzuekin bate egiteko aprobetxatu genuen, gure leloa Insorgere per Convergere, Converge per Insorgere bihurtuz (Altxatzeko bat egin, Bat egin altxatzeko). "Konbergentzia" gisa ulertzen dugu lankidetza, borroka desberdinen arteko batasuna, batez ere gizarte eta ingurumen borroken artekoa, fabrika berreskuratzeko diseinatu genuen plana birmoldaketa ekologikoa baitzen.

Hemen hasten da, nolabait esateko, gaur egun bizi dugun borrokaren hirugarren fasea: esku-hartze publikoak porrot egiten jarraitzen duenez, langileek, autoeraketaren bidez, fabrika berreskuratzea proposatu genuen, plan ekologikoki aurreratu batean oinarrituta. Plan horretan Cargo-Bikes ibilgailu arinak ekoiztea proposatzen dugu, elektrizitatea, panel fotovoltaikoak eta bateriak, estraktibismorik jo gabe, hau da, litiorik, siliziorik eta kobaltorik erabili gabe. Plan hori gure elkartasun-batzorde tekniko-zientifikoak garatu zuen.

Baina garatu ahala, gure aurkako erasoak areagotu egin ziren eta enpresak soldatak ordaintzeari utzi zion. Zazpi hilabete igaro dira guri ordaintzeari utzi zigutenetik. Hala eta guztiz ere, borrokak aurrera jarraitzen du, eta, azken hilabeteetan, milaka pertsona mobilizatu ditugu, herritarren artean erreferendumak antolatu ditugu, crowdfunding bat abiarazi dugu, eta horri esker 165.000 euro bildu ahal izango ditugu fabrikaz berreskuratu eta kooperatibaren sorrera finantzatzeko... Eta horrela, duela bi urte baino ahulago bagaude ere, borrokan jarraitzen dugu eta fabrika hau proiektu ekologiko eta sozial baten parte gisa berreskuratzeko aukera gorpuzten dugu.

Zuen borrokarako, zuen birmoldaketa-planerako eta oraingo proiekturako, eredu jakinen batean oinarritu al zineten? Langileen kontrolpeko kooperatibetan, enpresa berreskupeneetan eta autoeraketa esperientzietan pentsa dezakegu, Vio.me bezala Grezian edo Fralib/Scop-Ti Frantzian, adibidez...

Egia esan, ez dugu eredu berezirik, eta argi daukagu gizarte-aldaketa orokorra beharko litzatekeela gauzak konpontzeko, eta ez enpresa bakar baten mailako aldaketa. Argentinan berreskuratutako enpresak bezala, Scop-Ti bezala, Après M bezala, Vio.me bezala, Milango Rimaflow bezala, itxierari eta desindustrializazioari aurre egiten jakin duen enpresa bat gara, oraindik botere-harremanak aldatzeko gai ez garen testuinguru sozial batean.

Horrela sortzen dugu egoera berezi hau, non gai garen puntu zehatz batean eusteko, baina ezin dugu sistema bere osotasunean aldatu. Horrek berreskuratutako enpresen mekanismora garamatza, eta gaur egun langileek berreskuratutako enpresa izan nahi dugu. Hori lortzen badugu, Italian berreskuratutako enpresarik handiena izango gara (ez dakit Europako handiena ere), eta, ziur aski, Europako enpresa berreskuratu guztietan eta Hego Amerikako enpresetan hausnarketa bat bideratzeko zeregina izango dugu: nola bultza dezake fabrika bakar baten erresistentziak aldaketa global handiago baterako indarra, guretzat argi baitago ezinezkoa dela lantegi bakar baten eskalan kapitalismoaren mekanismoei aurre egitea.

Ba al dago abentura hau azal lezakeen aldez aurreko faktorerik, lan-praktikei, aktibismoari, sindikatuekiko harremanei eta Florentziako laguntza-sareei dagokienez? Eta, zehazki, sindikatuei dagokienez, nola joan da CGILekin (Italiako sindikatuen konfederazioa), toki- eta estatu-mailan?

Alde batetik, fabrikan bazegoen eredu sindikal demokratiko eta parte-hartzaile bat, urteetan zehar eredu sindikal burokratiko eta korporatibo baten aurka ez ezik, agian lelo erradikalek osatzen zuten baina askotan langileen konfiantza pasiboan oinarritzen zen eredu sindikal baten aurka ere bazihoana. Prestaketa lan hau egin izan ez bagenu, ziurrenik ezin izango ginatekeen batzar iraunkorrean bildu eta hilabete hauetan guztietan iraun.

Aldi berean, GKN beti izan da oso ezaguna eskualdean. Beti saiatu izan gara eskualdean gertatzen ziren gatazketan presente egoten (gatazka sindikalak, sozialak, ingurumenekoak), eta horrek fruituak eman zituen, fabrika itxi zigutenean eskualde osoa gu defendatzera behartuta sentitu baitzen.

Gaur egun, bi eredu horiek bateratzen saiatzen gara, sindikatuen ohiko aldarrikapenena eta fabrika integratuarena, hau da, lurraldearekin lankidetza estuan bizi den fabrikarena, sortu dugun elkarte baten bidez: Insorgiamo langileen elkar-laguntzarako sozietatea.

Gu kide garen FIOMi dagokionez, formalki beti babestu gaitu. Hala ere, badirudi zaila dela laguntza formal batetik funtsezko laguntza batera igarotzea. Eta, askotan, borroka bat amaierara arte benetan babesten ez dutela ikustean,borroka hain zail batean bereziki, zalantza sortzen zaigu ez ote zaien borroka hau deseroso egiten. Batez ere konturatzen zarelako ez dagoela beste modurik gizartean arrakasta lortzen saiatzeko.

Italiako mugimendu sindikalak gainbehera luze samarra bizi du. Adierazpen batzuk egon dira, baita greba orokor batzuk ere, baina oso urrun gaude Frantziako azken urteetako borroken intentsitatetik, adibidez. Argi dago GKNren esperientzia ez datorrela bat testuinguru orokorrarekin, testuinguru orokor atzerakoi batean oso borroka aurreratua delako, eta horrek, ziurrenik, lotsatu egiten ditu egungo errutina (porrotak, erregresioak) kudeatzera ohituta daudenak. Beraz, uste dugu inoiz ez dela izan gurekiko gaitzespen formalik, baina ezta benetako babesik ere.

Sektore mailako trantsizio/birziklatzeari buruzko hausnarketarik egin al duzue automobilgintzaren etorkizunari buruz? Badakigu automobil-industriaren elektrifikazioak automobil-ekipoen fabrikatzaileei eragingo diela bereziki, eta ez GKNri bakarrik...

Ezin gara ingurumenaren eta enpleguaren arteko banaketan harrapatuta geratu. Europako automobilgintzak 300.000 lanpostu ditu arriskuan, eta horren erantzulea ez da trantsizio ekologikoa. Horren arrazoia gainprodukzioan eta lan-erritmoen areagotzean datza. Kontua da, adibidez, ez dutela soldata galerarik gabeko lanaldi murrizketarik egin nahi, enplegagarriak diren pertsona guztiak enplegatuz eta, aldi berean, ekoizpen globala murriztuz. Sindikatu-mugimenduari dagokio galderaren terminoak guztiz iraultzea, eta esatea ez dugula nahi planeta honen kutsaduraren erantzule izan enpleguaren truke, baizik eta benetako trantsizio ekologiko baten sustatzaileak izan nahi dugula. Are gehiago esango nuke: mugimendu sindikala da, ziur aski, nolabaiteko "tradizio berdea" desmitifikatu eta soluzioa faltsuak agerian utz ditzakeen bakarra, ekintzaile solidarioekin eta mundu akademiko konprometituarekin batera.

Adibidez, ez dut uste milioika eta milioika ibilgailu elektrikoetara pasatzea denik irtenbidea. Alde batetik, motor termikoaren ihes-gasen CO2 isuriak murrizten ditu, baina oraindik ikusteko dago zenbat lur-meatze arraro, litio eta beste material beharko diren auto elektrikoetarantz egingo den aldaketa masibo horretarako, eta zenbat auto dauden egun errepidean, beste auto berririk sortu gabe birmolda daitezkeenak. Izan ere, azken batean, materialen aurrezpena CO2 emisioak murrizteko faktore bat da.

Ziurrenik, langileak dira puntu hori gai-zerrendan sartu dezaketen bakarrak, ingurumenaren eta enpleguaren arteko xantaiatik askatzen badira, eta lan-erregimena bere osotasunean aldatzea lortzen badute, lanaldia murriztu eta soldata mantenduz. Hori azkar egin dezakete gainera, hemen trantsizio ekologikoa egitea ez ezik, azkarrak ezinbestekoa baita. Hogei urteren buruan ezarriko litzatekeen irtenbide hori, ziurrenik, ez da nahikoa izango, krisi klimatikoa handia baita.

Zertan datza zehazki birmoldaketa ekologikoaren proiektua? Nola garatuko duzue? Adibidez, GKNkoak ez diren sindikatuek, kanpoko ingeniariek, ingurumen-elkarteek edo lantegiek ekarpenak egin al zituzten?

Gure birmoldaketa ekologikoaren plana zama-bizikletak ekoiztean datza, elektrikoak zein pedalezkoak, hiri-banaketa benetan solidarioa egiteko, eta ez, gaur egun gertatzen den moduan, plataforma-algoritmoek gidatuta. Bestalde, litioa, silizioa eta kobaltoa erabili gabe, karbonoan oinarritutako teknologia erabiliz eguzki-panelak eta bateria elektrikoak sortzeko gai dela dioen start-up batekin kontaktuan jartzeko aukera izan genuen. Automobilgintza sektoreko langileak gara, beraz, proiektu honen diseinua adituen esku utzi behar izan genuen. Proba horiek laster emaitza positiboa emateaz gain, produkzioan inplementatu ahal izatea espero dugu.

Azal dezakezu zer motatako enpresa berreskuratzea egiten ari zareten?

Berreskuratze berezi samarra da, normalean porrot egiten duen enpresa, zinta itsaskorra ekoizten dituena esaterako, langileek erosten dutenean , gauza bera ekoizten jarraitzen dute. Enpresa berreskuratu nahiko genuke, bai, baina zerbait desberdina ekoizteko, hau da, langileek zuzendutako berrindustrializazioa egin nahi dugu. Eta ez dugu enpresa berriro “erosi” nahi, bertan egin dugun lan guztiarekin ordainduta dugula iruditzen zaigulako. Berez, guk geuk sortutakoa kapitalismoari "berrerosteaz" hitz egin beharko genuke. Batez ere, horrek guretzako dakarren energia eta baliabide gastu handiari erreparatuz, bizitza osoan zergak ordaindu ditugun pertsonak baikara.

Beraz, gure ustez, berreskuratze-bide nagusia ez litzateke izan behar langileek erostea, baizik eta esku-hartze publikoa eta nazionalizazioa. Baina errealistak izan behar dugu, eta ondorioztatu ezinezkoa dela, gaur egun dugun gobernuagatik eta indar-harremanagatik. Bitartean, geldirik ez geratzeko, enpresaren beraren sektore bat erostea proposatzen dugu. Baina, jakina, alternatiba hori behetik eraikitzen den bitartean. Helburua da, halaber, guztiei erakustea esku-hartze publikoa goitik egitea posible izango litzatekeela, langileen batzarrekin, unibertsitate publikoen elkartasunarekin eta ikerketarekin batera.

Azkenik, esan diezagukezu nola dagoen GKN ohiaren aldeko nazioarteko kanpaina eta nola lagun genezakeen Frantzian?

Borrokaren lehen zati osoan ez genuen denborarik izan nazioartean pentsatzeko, geure buruarengan oso kontzentratuta baikinen. Puntu honetara iritsi garen honetan, argi dago GKN ohiak proposatutako planak, Etorkizuneko GKN ohiaren alde deitu duguna, nazioarteko irismena duela. Horregatik hasi gara loturak sortzen Alemania, Ingalaterra eta Frantziako hainbat aktorerekin. Espero dugu laster hasiko garela nazioartean informatzen gure sare sozialen bidez eta Insorgiamo.org webgunean.