Beltzak eta euskara

Unai Oñederra, Manu Robles-Arangiz fundazioa

Ez da kasu bakarra. Sindikalistetaz berdina diote ere: beti haserre, beti kexuka… opor ordainduak, 8 orduko lan eguna, gizarte segurantza eta hezkuntza eta osasun publikoa zerutik eroriak bailiran. Bada hari bat, beraz, emakumeak eta langile klasea lotzen dituena. Hari fina, hauskorra, ongi landu behar dena eraginkorra izan dadin, eta horretan ere feministak badabiltza fin.

Bizitasuna, freskotasuna, oihartzuna, indar kolektiboa. Plaza hartzen ari dira. Gazte, zahar, heldu, mugimendu eraginkorraren eraikuntzan. Eragina dute. Nigan eragin dute. begiak ireki dizkidate, Angela Davis irakurtzera bultzatu naute. Emakumeak arraza eta klasea. Lehen aipatu haria fina triangeluan josia.

Botere harremanetan hondoraino iristen garenean, beti topatuko dugu emakume bat, langile klaseko emakume bat. Baina hondoraino begiratzen dugunean, normalean ez dugu emakume langile euskalduna topatuko

Angelak liburuan kontatzen ditu esklabotza garaiko penak minak eta borrokak. XIX. mendeko kontuak, latzak, ezagutu behar direnak, egungoa ulertu ahal izateko. Halako esklabutzarik hemen ez zen izango, baina imajina ditzaket, XIX. mendean agian ez, baina XX. mende hasieran bai, herriko, baserriko emakume euskaldun elebakarrak Donostiako señorito eta señoritei “lan zikinak” egiten, ipurdia garbitzen, ganadua legez.

Konparazioa ez da txiripa. Emakumeak, arraza eta klasea, aspaldi iritsi zen Euskal Herrira. Emakumea eta klasea begibistakoa izanik ere, arraza ez zen bat batean egokitzen hemengo errealitatera. Irudika zitekeen, ordea, Euskal Herriaren askapenarekin, zapaldutako herriaren borrokarekin. Baina ez da kontu itxia, etenik ez duen gogoetagai da, eta berriki euskal hiztunen zapalkuntzarekin ere lotu da.

Lorea Agirre eta Idurre Eskisabel ariketa interesgarri bat egiten ari dira, euskalgintza feminismoarekin lotuz, hain zuzen. Feminismoaren azterketak euskalgintzara ekarriz: identitata eraikuntza eta deseraikuntza, botere harremanak, azpiratuen naturalizazioa… Feminismoak erreminta asko ditu euskaldunak ahalduntzeko.

Angela Davis ere egiten diote erreferentzia. Esklabotzaren kontrako borroka, segregazioaren kontrako borroka ez zen beltzen borroka, giza eskubideen aldeko borroka baizik. Euskaraz bizitzea giza eskubidea da, borroka unibertsala da.

Euskararen aldeko borroka suspertzeko proposamen aberatsa egin digute (emankorra bilakatzea espero dut). Behar genuen halako zerbait, eta, berriro ere, feminismotik etorri da ekimena. Esanguratsua da. Lan onari esker lortu duen ekarriaren seinale.

Dena den, badu arrisku bat proposamen honek. Botere harremanetan hondoraino iristen garenean, beti topatuko dugu emakume bat, langile klaseko emakume bat. Baina hondoraino begiratzen dugunean, normalean ez dugu emakume langile euskalduna topatuko. Euskara hutsez osatzen diren eremuak, normalean ez dira kolektibo azpiratuenak, jazarrienak, zapalduenak. Are, batzuetan badute elite puntu bat ere. Agian erratuta nago, baina niri beldur hori sortzen zait. Ez proposamena gutxiesteko, ez proposamenak duen balioa murrizteko. Inola ere ez, argi baitago euskaldunak Euskal Herrian moroak garela laino artean.

Bada ez bada, euskararen aldeko borrokan arrakasta izan nahi badugu behintzat (Angela Davis gogoan) gogora ekarri nahi dudan gauza bakarra da beltzak Euskal Herrian (azpiratuenak, menderatuenak, esklabotza lanetan dabiltzanak), Amerikako Estatu Batuetan bezalaxe, hegoamerikarrak, afrikarrak, asiarrak eta Europako ekialdeakoak direla.