[Argitalpena] Elefantea gelan edo inork jorratu nahi ez duen arazoa
Europako ezkerraren diagnostikoa
Ikusi dugunez, Europako ezkerra hainbat erakundek osatutako taldea da. Joan den mendearen parte nagusian bi joera izan dira nagusi langileen mugimenduan: komunismoa eta sozialdemokrazia. Ekialdeko blokea eraitsita eta Mendebaldeko Europan klase konpromisoa hautsita, badirudi bi proiektu politikoak amaitu egin direla. Mendebaldeko Europako alderdi komunista tradizionalak, Moskura bideratuenetatik eurokomunisten aldaera berriztatuetara (Italian eta Espainian), pixkanaka deskonposatuz joan dira. Azken urteotan, alderdi sozialdemokrata esperimentatuen kolapsoa ere ikusi dugu, bata bestearen atzetik. Oraindik irauten dutenek, txikiak izan arren, gutxi-asko ideologia tradizionala utzi eta politika neoliberal leuna hartu dute.
Europako egungo alderdi ezkertiar batzuk berriagoak dira, hainbat talde eta alderdi txikiren bat egiteak eta berrelkartzeak barne, baina ez dute nahitaez lotura sendorik iraganeko tradizio historikoekin. Horietako gehienak, politikoki, erakunde moderatu samarrak dira eta gutxi errotuta daude langile klasean eta mugimendu sindikalean. Alderdi horietako oso gutxik dute ondo garatutako estrategia sozialista, edo harreman ekonomikoen eta botere-harremanen analisia. Aldiz, joera sozialdemokrata eta sozial-liberal asko dituzte (ikuspegi horietarako espazioa zabaldu egin da azken urteotan, ideologia horiek dituzten alderdi tradizionalak gero eta neoliberalagoak bihurtu diren heinean).
Salbuespen batzuekin, alderdi horiek oso bideratuta daude parlamentarismora, komunikabideen arreta bilatzen duten gai jakin batzuetan zentratuta, eta langileak behetik mobilizatzeko gaitasun ahula dute. Beraz, une Gramsciar baten erdian gaudela esan dezakegu, zaharra hiltzen ari da eta berria ezin da jaio.
Wolfgang Streeck soziologia irakasle alemaniarra, Max Planck Institutuko zuzendaria eta sozialdemokrata izandakoa da, eta ezkerrak azken urteotan Europar Batasuneko hauteskundeetan izan duen ahultasuna eta gainbehera deskribatzen ditu:
“Azkar aldatzen diren leialtasun politikoen garaiak dira hauek. Baina, zeren zain egon behar du ezkerrak europar langileen eta klase ertaineko sektore erreformisten artean hauteskunde emaitzak hobetzeko, orain ez bada? Hori egiteko, beharrezkoa da Ezkerrak porrot egin duela azaltzea... Lehenengo arrazoia eta oinarrizkoena da, itxuraz, ez dagoela estrategia politiko errealista antikapitalistarik edo anti-neoliberalik, gutxienez, Europar Batasunari dagokionez. Ez dago eztabaidarik ere, EB politika anti-kapitalistarako ibilgailu izan daitekeen edo ez, hil ala biziko gaiaren inguruan”.
Europako ezkerreko alderdi askoren helburua gobernura iristea da, gehienetan alderdi sozialdemokrata neoliberal nagusi eta handiago bateko kide gisa. Bide horretan saiatu diren ezkerreko alderdi gehienentzat –Frantzian, Italian, Norvegian eta Danimarkan– esperientzia negatiboaren eta hondamendiaren arteko zerbait izan da(16). Hala eta guztiz ere, badirudi ezkerreko alderdi gehienek –hala nola alemaniarrek eta holandarrek, eta baita Iparraldeko herrialdeetakoek ere (Aliantza Gorria eta Berdea izan ezik)– anbizio hori dutela oraindik. Podemos alderdi espainiarra 2014an sortu zen, eta bere burua ez eskuinekoa, ez ezkerrekoa, elitearen eta kasta politikoaren (hala deitzen zuten) aurkako gisa definitzen zuen. Ezker Batua alderdiarekin koalizioan sartu zen, euren artean Alderdi Sozialistarekin koalizio-gobernuan sartzeko elkartuta.
Joera politiko suizida hori ulertzea zaila da, batez ere gobernu horietan sartzen ez diren ezkerreko alderdiak aurkitzen ditugunean. Alderdi horiek, nagusitasun sozialdemokrata duen alderdi bati babes kritikoa ematera mugatzen dira, eskuineko hainbat alderdik osatutako gobernu bati eman beharrean. Egoera horretan lortzen duten emaitza hobea da. Alderdi horiek beren politikak sustatzeko aukera hobea dutela erakutsi dute, presioa behetik mugiarazteko aukera barne, beren politikak Legebiltzarreko atzealdetik konprometitu beharrean. Åsa Linderborg suediar historialari, prentsa-editore eta egileak arazo horri heldu dio Suediako Ezkerreko Alderdiaren garapenari buruzko artikulu batean:
“Ez da erraza Ezkerreko Alderdiaren proiektua laburbiltzea. Boterearen kritika antikapitalista egiten duen alderdi bakarra da, baina 25 urtez sozialdemokraten bazkide kolaboratzaile gisa legitimitatea lortzeko lan egin du. Hainbat urtez, alderdiak, zergak murriztu eta birbanaketa politika ahuldu duen eskuineko alderdi sozialdemokrata bat babestu du. Suediako ekonomia arriskuan jartzen duten aurrekontuen aldeko botoa eman du. Emaitza klasedesberdintasun handiagoak eta aberastasunaren muturreko kontzentrazioa izan dira. Horrela, ongizatea eta demokrazia ahulduta geratzen dira.”
Ezkerreko alderdiek Europar Batasunarekin dituzten harreman askok koherentziarik ez dutela erakusten duten zantzuak daude. Adibidez, gero eta ezkerreko alderdi gehiagok B Planaren estrategia babesten dute, estrategia zorrotza eta beligerantea dena. Baina ez dute politika hori garatzen, aitzitik, Europako Parlamentuan eta maila nazionalean politika beligerantea egin ordez, nahi gabe agian, Europar Batasuna barrutik erreformatzeko estrategiaren parte den politika aplikatzen dute.
EBko itunak egoera zehatzetan haustearen alde egoteak ez du esan nahi “Ituna hautsi!” Kontsignak une oro ezkerreko alderdien lehen mailako eskakizuna izan behar duenik. Estrategia eta taktika kontua da. Ezkerreko indarrak indartzeko mobilizazioak, abiapuntu gisa, egoera zehatzaren azterketa jakin batean oinarritu behar du, gizarteko benetako botereharremanena barne. Klaseen arteko borroka areagotzen ari den egoera batean, ezkerreko edozein alderdik senti dezake Syrizak bizi izan zuena, hau da, EBko erakundeek eta itunek oztopo handiak jartzen dituztela garapen aurrerakoirako. Nahi edo ez, Eurogunetik edo Europar Batasunetik irteteko aukera edo beharra izango dugu. Aukeraketa ikaragarria izango da: erreforma sozial/sozialisten aldeko borroka alde batera utzi eta Europar Batasunean jarraitzea edo borrokarekin jarraitzeko EuroparBatasunarekin haustea. Kapitulazioa nekez da bide esanguratsua benetako ezkerreko edozein alderdirentzat.
Logikoa denez, EBko itunak hausteak edo eurotik ateratzeak, baita Europar Batasunetik ere, behetik mobilizazio masiboa eta kanpoko elkartasuna izan beharko dute borroka arrakastatsua izateko. Horretarako, alderdiaren antolakuntzak, kideek eta aliantzako bazkideek borroka horretarako prest egon behar dute. Tamalez, hori ez da egungo egoera.
Ezkerrak EBko politikarekin dituen arazoak areagotu baino ez dira egingo alderdiek EBren aurkako politikak onartu nahi ez badituzte, arrazistekin eta nazionalistekin parekatuko dituzten beldurrez , nahiz eta kasu ororkor hori, agian, Brexitaren rreferendumera mugatuta egon. Egia kontrakoa da. Ezkerrak Europar Batasuna botere neoliberal eta autoritarioaren gune gisa ahuldu nahi badu, bertatik irtetea erabili beharreko tresna garrantzitsua eta beharrezkoa izan beharko da. Ez dira EBtik irtetearen aldeko mugimenduak izan Europako herrialde batean edo bestean eskuin muturreko alderdiak sortu eta indartu dituztenak, ezta alderdi horiek Italian, Austrian, Hungarian eta Polonian boterera iristea eragin dutenak ere. Nazionalismoen eta eskuin muturraren gorakadaren arduraduna ez da ezkerrak egiten duen Europar Batasunaren kritika erradikala, milioika langileren bizitza suntsitu duten EBko politikak baizik, jendearengan gero eta nahigabe eta ezintasun sentimendu handiagoa sustatuz.
Krisi honetatik ateratzeko modu bakarra ezkerrak Europar Batasunaren aurkako borroka eta kritika propioa garatzea da, politika internazionalistak, solidarioak eta arrazakeriaren aurkakoak sustatuz, eskuin muturraren kritikaren amildegiaren beste aldean. Europa solidario, internazionalista eta bateratu baten garapenak egungo Europar Batasun instituzionalizatu, autoritario eta neoliberalaren porrota dakar, eta haren ordez demokrazia, elkartasuna eta autodeterminazioa oinarri izango dituen Europa bateratu bat ekarriko du.
Hori lortzeko, lehenik eta behin, Europako ezkerraren krisi ideologiko eta politiko sakona aitortu behar da. Europar Batasunaren zeregina eta izaera aztertu eta analizatu behar dira, estrategia antikapitalista bat garatuz. Testuinguru horretan, garrantzitsua izango da B Planaren estrategia gehiago babestea eta garatzea. Horrek, behar bezala garatuz gero, Europako ezkerra behar duen erradikalizaziora eramango duten analisiak eta estrategiak argitzea eskatzen du.
